سمجهاڻي

سسئي سڀاڻي (قيامت ۾ ملڻ) وارو وعدو ڦٽو ڪري، اڄ جو اڄ، هينئر جو هينئر وارو نقد سودو قبول ڪيو. هن مسڪين عورت جي واڳ جيڪا تنھنجي هٿ ۾ آهي، تنھن کي دير سان هن طرف نہ موڙ. (منھنجو عرض آهي) يا تہ هن مئيءَ کي ماري ڇڏ يا هن مصيبت ۾ ڦاٿل کي پنھنجو وصال نصيب ڪر.
[شاھ لطيف جي شاعريءَ ۾ هونئن بہ روميءَ جي فڪر جو پڙاڏو آهي، پر ڪيترن بيتن ۾ مثنويءَ مان سڌا سنوان الفاظ بہ کڻي اچي ٿو.
صوفي ابن الوقت باشد اي رفيق،
نيست ’فردا‘ گفتن از شرط طريق.
(دفتر اول، ب- 133)
معنيٰ: سالڪ وقت سان گڏ هلي ٿو، اي ساٿي ’سڀاڻي‘ جي ڳالهہ ڪرڻ هن جي طريقي ۾ ڪونهي.
ٻيو بيت هن طرح آهي:
تو مگر خود مرد صوفي نيستي،
’نقد‘ را از نسيه خيز نيستي.
(دفتر اول، ب-134)
معنيٰ: پر شايد تون پاڻ صوفي سالڪ ناهين (تڏهن توکي خبر ناهي). اوڌر ڏيڻ سان نقد (روڪڙ) گم ٿي ويندي آهي.
رومي مثنويءَ ۾ ’نقد‘ جي سمجهاڻي هن طرح ڏني آهي، تہ ان کي مڇيءَ لاءِ پاڻي (سڀڪجهہ) سمجهو جيڪو هن لاءِ ماني بہ آهي تہ پاڻي بہ آهي، پوشاڪ بہ آهي تہ دوا بہ آهي. بلڪہ ننڊ ۽ آرام بہ اهو آهي.
ماهيان را ’نقد‘ شد از عين آب،
نان و آب و جامه دارو و خواب.
(دفتر ششم، ب- 4047)
معنيٰ: مڇين لاءِ پاڻي ئي نقد (سڀڪجهہ) آهي. هنن جو کاڌو پيتو، لٽو ڪپڙو، دوا درمل، سمهڻ ۽ جاڳڻ پاڻي ۾ آهي، بلڪہ خود پاڻي آهي.]

[ شارح: ڊاڪٽر عبدالغفار سومرو ]