دل، هردو، چِتُ، قلب، چيتو. اندر، ضمير، جيءُ، اَتما، رُوحُ، لاڙو، جهڪاءُ، رغبت، چاههُ. خيال، ويچار، غور، خوض. ماڻهوءَ جي اها سگهہ جنھن سان ويچار ڪري، فڪر يا خيال پيدا ڪرڻ واري قوت.

The inner being, the mind, thoughts, inclination.

• تَنُ کُڏِي مَنُ حُجِرو، ڪِيمِ چالِيھا رَکُ، پُوڄِئو ڪوھُ نَہ پُوڄِيين، اَٺَئِي پَھَرَ اَلَکُ، تان تُون پاڻُ پَرَکُ، ھُو سَڀَ…[ سُر يمن ڪلياڻ - پنا پڙهڻ ۽ ڪڙهڻ ]
• ھُو چونِئِي تُون مَ چَئُہُ، مَنُ ماري ڪَرِ مُوءِ، ڪَڍُ دَغائِي دِلِ مان، ھاگا مان ۽ ھُوءِ، تَہ آگو سَنجِهہ…[ سُر يمن ڪلياڻ - پريم پاٺ ]
• ھُوچُونِئِي تُون مَ چَئوُ، واتان وَرائي ويڻُ، سَڀَنِ سين سَيِّدُ چئَي، مَنُ ماري ڪَرِ ميڻُ، کانڌِ وَڏوئِي کيڻُ، ڪِيني مان…[ سُر يمن ڪلياڻ - پريم پاٺ ]
• جِئان ڪوڙِ ٻَہ ڪاٺِيُون، پَنجين لَکين پَنُ، تِئان ڇاڻي ڇَڳيُون، مَيي رَتو مَنُ، تَنھِن وَلِ سَندو وَڻُ، ڪُوماڻو ڪوڙِ لَھي.[ سُر کنڀات - ڪرھو، چانگو، اٺ ]
• نَنگَرِئو نيڻين، مَنُ اولِيءَ نَہ اوھَري، سَٻاجهي سيڻين، پائي ڳُڻَ ڳَهِيو ھِنيُون.[ سُر سامونڊي - پڳھ ۽ سامونڊين سڱ ]
• چِتان جٖي نَہ چُرَنِ، اَلا اُنِ مَ وِسِران، مُون مَنُ آھي تَنِ مَڙِهئو مَنجهاران ھِنيين.[ سُر سامونڊي - ڳرڻ ۽ چنتا ]
• گِهڙِي گهَڙو ھَٿِ ڪَري، چيلِهہ ٻَڌِي چوتو، مُنھِنجو مَنُ ميھارَ کي، پارِ وَڃِي پَھتو، گهوتي ۾ گهوتو، اَچي ڪو مَ…[ سُر سھڻي - پاڻ م کڻ، گهڙو ڀڳو گهورئو ]
• توڏِيءَ کي تَعظِيمَ، ٻِيَنِ سَڀَنِئان اَڳِرِي، اوڏِي ٿِي اَلِفَ کي، مَنُ گَڏَيائين سين مِيمَ، جيلان ذاتِ حَلِيمَ، مِلي تي ميھارَ…[ سُر سھڻي - سانوڻ، سيارو گهڙي ۽ گهوري ]
• کَرَڪَنِ ڪِئو کَڙو، مُنھِنجو مَنُ ميھارَ ڏي، آڏو لُڙُ لَطِيفُ چئَي، لَهرِيُون لَسَ لَڙو، چارِي ٿِيُمِ چَڙو، ٻُرِي ٻيلايَنِ جو.[ سُر سھڻي - مينھون، چاھڪ، کرڪن ]
• سانڀارا سيئِي، تَنُ جَنِي جو طالِبُو، مَنُ پِريان نيئِي پَڳَهِيو پاڻَ ڳَري.[ سُر سھڻي - ساھڙ، اڀو آڇي ۽ سانڀارا ]
• لَيا ڏِٺَمِ لارَ، سانڀارا ساھَڙَ جا، ھِنيُون ھِتِ نَہ وِندُري، ڌَراڙَنِئون ڌارَ، مُنھِنجو مَنُ ميھارَ، پَڳَهِيو پاڻَ ڳَري.[ سُر سھڻي - ساھڙ، اڀو آڇي ۽ سانڀارا ]
• ٿاوَرَ اُٿِي پَسُ، ڏيھِ کِوَندِي وِڄُڙِي، مَنُ کُلِي باغُ ٿِئو، ھِينئَڙي لَٿِي ڪَسُ، تَنِي ڪارَڻِ وَسُ، جَنِ وَرَ مَٽائي ڀائُرَ…[ سُر سارنگ - سيڪارا سارنگ ]
• وَڏا وَڻَ وَڻِڪارَ جا، جِتِ چَتُون ۽ چِيھا، مَنزَلَ دُورِ مَنُ تَنھا، ڪَنِ ٻولِيُون ٻاٻِيھا، ساٿِي سَنِيھا، ويلو ڪَنِ نَہ…[ سُر آبڙي - واقف وڻڪار، وڏا وڻ ]
• لوچِ دا وي بَلوچَ دا، ميرا مَنُ، پِيران نوُن سَڏيِندِيان، سَڳَرَ پَٽِيدِيان، اَلا ھو آڻِ مِلائِيين پُنهون ڪيچ دا.[ سُر آبڙي - وايون ]
• اِيندو ھوتُ ڇَپَرَ جو ڄامُ، جيڏِيُون ڪِينَ ڇَڏيِندو ڪَڏِھِين، وِھان ڪِيئَن ڀَنڀورَ ۾، ڪَري مَنُ مُدامُ، ڪاھي رَسَندِيَسِ ڪيچَ کي،…[ سُر معذوري - وايون ]
• اللهَ اَچَنِ اُوءِ، جَنِ آئي مَنُ سَرَھو ٿِئي، پَسان مانَ پَرِ ڪَھِين، تَنِ جَتَنِ سَندِي جُوءِ، لَنگهي لَڪَ لَطِيفُ چئَي،…[ سُر ديسي - ڪيچان آيو قافلو ]
• مَنزَلَ دُورِ مَنُ تَنھا، جِتِ ٻيلِي ناھِ ٻِئو، ھَئَي ھيڪلو جِندَڙو، پَھڻَنِ مَنجِهہ پِئو، اِيءُ قَضا ڪَمُ ڪِئو، رَسِجِ رَھبَرَ…[ سُر ديسي - ڪرڙا ڏُونگر ]
• مَنزَلَ دُورِ مَنُ تَنھا، جِتِ ساٿِي نَہ پانڌِي، لَٽي لوڙُه فَقِيرِ جو، ڪالَهہ وَھِئا ڪانڌِي، جا دِلِئُون دَرماندِي، تَنھِن کي…[ سُر ديسي - ڪرڙا ڏُونگر ]
• جَتَنِ وِڌِيَسِ جارَ، نَہ تَہ ھُيَسِ نِماڻِي نِڪَڻِي، ٿِئا پاڻَ قَرارِ، مُون مَنُ گَڏِيائُون گُوندَرين.[ سُر ديسي - جَت نہ مِٽَ ]
• آڌِيءَ اُو اُٿِي وِئا، ڪَرُ رَکِئائُون ڪيچَ، ٻاروچاڻي پيچَ، مُنھِنجو مَنُ مُنجهايو.[ سُر ڪوھياري - پڇتاءَ ۽ انومان ]
• مُنھِنجو مَنُ مُنجهايو، جَتَنِ جي جَمالَ، ڪو جو سُورُ سَرِيرَ ۾، ڪِئو ڪيچِيَنِ جي ڪَمالَ، ھوتَ نَہ ڀائِي حالَ، موٽِي…[ سُر ڪوھياري - پڇتاءَ ۽ انومان ]
• ڪاتِيءَ تان نَہ ڪَھِين، مَنُ وِجُهلَڻَ وَڍِئو، مَارِيَسِ سُورَ تَھِين، جو نَہ جِياري جيڏِيُون.[ سُر حسيني - لَڪ لَڪيُون ۽ ڪُٺل ]
• ڪاتِيءَ تان نَہ ڪُٺو، مَنُ وِجهلَڻَ وَڍِئو، جَنِي ماءَ مُٺو، سي جَتَ نَہ پَسان جُوءِ ۾.[ سُر حسيني - لَڪ لَڪيُون ۽ ڪُٺل ]
• جي گهُران سي نانھِ، اَڻَ گهُرِيا لوءِ گَهڻا، مَنھُن ڀَرِيو ماڻُهين، مُون مَنُ مُوافِقُ ناھِ، تَنِ ڪِبو ڪانهَنِ، جَنِ گَڏِيي…[ سُر حسيني - وڳ قطارون ۽ ڪاروُن ]
• اَڄُ نَہ مَنُ قَرارُ، ڏِٺُمِ سَونچو ساٿَ ۾، نَھِي ويٺا بارُ، مَٿي ساڻيھَ سُپِرِين.[ سُر حسيني - وڳ قطارون ۽ ڪاروُن ]
• صُورَتَ سَندِيَنِ سالَ، پاڻَ مُصاحِبَ سُپِرِين، مَولا ڏِنَنِ مُنھَن ۾، نُورِي نيڻَ نِھالَ، سَندي خُوابَ خِيالَ، مُون مَنُ مَتِوالو ڪِئو.[ سُر بروو سنڌي - صُورت فانِي ۽ مڙه مقام ]
• اَکِيُون پِريَمِ تُنھِنجُون، اَلبيلِيُون ۽ آلي، موھِيو مَنُ مَجازَ سين، نيڻَنِ جي نالي، سَگهان نَہ جالي، تو ريءَ ساعَتَ سُپِرِين.[ سُر بروو سنڌي - عاشق اکڙِيُون ]
• ڍاٽِي گَهڻا اَچَنِ، مَنُ سوڍَلَ وِندَسِئو، ڪا جَا لائِي مَينڌَري، لالِي کي لِڱَنِ، راڻو اَکَڙِيُنِ، ڪَنھِن قَولِ نَہ وِسِري.[ سُر راڻو - چندن، لوڊي، ڪاڪ ڇڏڻ ]
• راڻي رِڻُ ڪِئو، جيڏِيُون مُنھِنجي جِيءَ سين، مَنُ مَينڌَري وَڍِئو، ڌُٻِي ڌَڙُ پِئو، ٻُجهان ٻَھَرِ وِئو، ھِنيُون ھَنڌِ نَہ اَڳِيين.[ سُر راڻو - راڻو راحت، رُٺو ڪاڪ ]
• سوڍي سِرُ نِيو، ھِتِ ڪَرنگهَرُ سَکِڻُو، راڻِي جِيءَ رِھاڻِ کي، پَچي تَنَ پِئو، مَنُ مَينڌَري وَڍِئو، ڌُٻِي ڌَڙُ پِئو، پَسان…[ سُر راڻو - راڻو راحت، رُٺو ڪاڪ ]
• راڻو رُٺو ڪاڪِ سين، وِجُهلَندو وِئو، مُنھِنجو مَنُ مَينڌَري، پائي نِيَرُ نِيو، ٻُجهان ڪو ٻِئو، سوڍي سانگُ چِتايو.[ سُر راڻو - راڻو راحت، رُٺو ڪاڪ ]
• جَي ڀانيَين جوڳِي ٿِيان، تَہ سَڱَ سَڀَيئِي ڇَڏِ، اوڏو ٿِيءُ الِفَ کي، مَنُ مِيمَ سين گَڏِ، ھِئان لاھُوتِي لَڏِ، تَہ…[ سُر رامڪلي - جي ڀانيَين جوڳِي ٿِيان ]
• مُونا طُورُ سِيناءَ ، سَندا سَناسِيَنِ، سَجِدَہ گاھَ سامِيين، گوڏا گودَڙِيَنِ، فَڪَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَىٰ ، ٿا نانگا اِيئَن…[ سُر رامڪلي - آديسي ۽ مونا طور سينا ]
• پُوڄا ڪارِ مَ پاڻَ کي، کُوءِ راوَلَ ٻَنِ رُجاتُ، لِباسان لَطِيفُ چئَي، پَلِ ويراڳِي واتُ، مَنُ ماري ڪَرِ ماتُ، تَہ…[ سُر رامڪلي - قوت ڪڙايا ۽ پوڄا ڪار ]
• بُکَ وِڌائُون بَگرِيين، جوڳِي ڪَندا جُڃَ، طَلَبَ نَہ رَکَنِ طَعامَ جِي، اوتِئو پِيَنِ اُڃَ، لاھُوتِيَنِ لَطِيفُ چئَي، مَنُ ماري ڪِئو…[ سُر رامڪلي - بُک، طعام، گدا ۽ گبري ]
• شينَئُون شَرِيعَتَ جا، تابِعَ ٿِئا تَمامُ، تَنِ کي طَرِيقَتَ جِي مَنَ ۾، ميخَ مُدامُ، ھَلَنِ حَقِيقَتَ ۾، مَعرِفَتَ تَنِ مُقامُ،…[ سُر رامڪلي - ٽيھ اکري ]
• مَنُ موھِئو جوڳِيَنِ جي ذاتِ، دِلِ جوڳِيَنِ جي ذاتِ، ھُيَسِ سَناسِيَنِ سين سَنِرِي، پُورَڀِيا پُوري وِئا، آسَڻَ آڌِيءَراتِ، سُئَمِ نَہ…[ سُر پورب - وايون ]
• اَکِيُنِ سوئِي اورَکِئو، جو ڪَنين سُئُمِ قَرَنُ، ماءُ مُنھِنجو مَنُ، ڄامَ پَسَندي پَتِئو.[ سُر بلاول - مجوسِي، ڄام ۽ جادم ]
• ڪافِرُ ٿِيءُ تَہ اُبَھين، بابَ شَرَعَ جا ڇَڏِ، مَنُ مُشرِڪَنِ گَڏِ، تَہ ويجهو ٿِيين وِصالَ کي.[ سُر آسا - ترڪ، ڪلمو ۽ سرمو ]
• صُلِحُ جَنِ سَڄَڻَ سين، سيڄَ ماڻِيندا سي، الَّذِينَ آمَنُوا وَڪَانُوا يَتَّقُونَ ، اِنَ پَرِ اُڀا جي، نيئِي نُوڌي تي، ڏِکِي…[ سُر آسا - من، گولو ۽ جنڊ ]
• مَنُ مَڻِڪو تَنُ تَسبِيحَ، دِلِ دَنبُورو جَنِ، تَندُون جٖي طَلَبَ جُون، وَحدَتَ ساڻُ وَڄَنِ، وَحۡدَہٗ لا شَرِيڪَ لَهٗ ، اِھو…[ سُر آسا - من، گولو ۽ جنڊ ]
• جَڏھِن ڪُن فَيَڪُون ، مَنُ تَڏاھانڪُون مارُونئين، تُون ڪِيئَن وِجهين تَنِ کي، سُومَرا شَڪُون، حَمِيرَنِ ھَڪُون، جاڙَ جُسي کي پاتِيون.[ سُر مارئي - ڪن فيڪون ۽ قيد ]
• ريءَ اَعرابِيَنِ ھِتِ، گَهنگهَرُ گهارَڻُ مُون پِئو، بَڪَتَ الۡعَینَینِ بما ھُوَ قَدَما ، پُڄان ساڻُ پِرتِ، مَنُ اَکِيُون تَنُ تِتِ،…[ سُر مارئي - ڪن فيڪون ۽ قيد ]
• سَنِهيءَ سُئِيءَ سِبِئو، مُون مارُوءَ سين مَنُ، ھَڻِي کَڻَ حِلمَ جا، تَھِ وِڌائُون تَنُ، ڪِيئَن ٽوپايان ڪَنُ، اَباڻِيءَ اِبرَ ري.[ سُر مارئي - ڏيھ ڏاڏاڻي جي خبر ]
• جِيئَن ڳَنڍِيُون مَنجِهہ ڳَنڍيرَ، تِيئَن مُون مَنُ مارُوئَڙَنِ سين، ڏِنِيُون لَسَ لَطِيفُ چئَي، ھِينئَڙي کي حَمِيرَ، وَڃِي مَنجِهہ مَلِيرَ، سَڀَ…[ سُر مارئي - ڏيھ ڏاڏاڻي جي خبر ]
• جِيئَن ڳَنڊِيُون مَنجِهہ ڳَنڍيرَ، تِيئَن مُون مَنُ مارُوءَ سين، سي مارُوئَڙا ٿَرِ ٿِئا، جي ڳُڻَنِ جا ڳَھِيرَ، تَنِي ري حَمِيرَ،…[ سُر مارئي - ڏيھ ڏاڏاڻي جي خبر ]
• چَشا چائُرَ چُورِما، قِيمو قَليو اَنُ، جيڪِي آڇي سُومَرو، سو مُورِ نَہ باسي مَنُ، پوئِينءَ راتِ پِڙِ پَئي، جَي مُون…[ سُر مارئي - آڻين چاڙهين، سون برابر سڳڙا ]
• پِھرِينءَ راتِ پَسِي، مُنھِنجو ماڙِيءَ مَنُ ڦِڪو ڪِئو، مُوهَڙِ مارُوئَڙَنِ کي، واحِدَ ڏيجِ وَسِي، اَهَرَ جَنھِن اَسِين، سو مِلَندو شالَ…[ سُر مارئي - سارئان ۽ چڪن چاڪ ]
• عُمَرَ ٿِئو اَريجُ، مَنُ مُنھِنجو سُومَرا، ساري سانبِيَڙَنِ کي، رَڳُنِ ڇڏِئو ريجُ، ڪِھَڙو کَٽِيُئِي کيجُ، مُون کي بَندِياڻِي ڪَري.[ سُر مارئي - پائران پيھي آيا ]
• مُنھِنجو مَنُ ماروءَ ڏِٺَڙي رَچي. اِلاهِي عِنايَتَ سين، سِيلُ نِباهِئو سَچي، کَنڊون کائِي کِيرَ سين، مارُوءَ ريءَ ڪِيئَنِ مَچي، مَٿي…[ سُر مارئي - وايون ]
• مُون مَنُ مارُوءَ جو، مارُوءَ جو مُنھِنجو، مُنھُن مُنھِنجو سُومَرا، مَرُ ميرو ئِي هوءِ، ڌوتوءِ ڌوراڻِنِ ۾، مَتان مارُو چوءِ،…[ سُر مارئي - وايون ]
• مُنھِنجو مَنُ مَلِيرُ، ڪوٽَنِ ۾ ڪِيئَن گَهارِئان، پِيان شالَ پَيُون ڀَري، پائُرَ جو پَنِيرُ، سَرَتِيُون پَسان سُومَرا، جِيئَري لاھِ زَنجِيرُ،…[ سُر مارئي - وايون ]
• مُنھِنجو مَنُ مِيان، واڳِئو ويڙِهيچَنِ سين، پَھِي پاکِي پَٽِڙِي، پِرِيَنِ ساڻُ پِيان، حَرَفَ لَٿي ھيڪَڙي، ھِتي تان نَہ ھُئان، پيرُ…[ سُر مارئي - وايون ]