سمجهہ، فھم، عقل. ذهن، چيتو، دماغ، ٻُڌِ. خيال، ڌيان، توجھ. وِيچار. دل، من. نيت، ارادو.

The mind. Attention, understanding, intelect.

• ڪَرَھو ڪَنگُوءَ ريٽَ تي، نيٽَ ڇِنائي نِتُ، چانگي رکِئو چِتُ، پَرَمَلَ جي پَساھَ ڏي.[ سُر کنڀات - ڪرھو، چانگو، اٺ ]
• مانَ پُڇَنَئِي سُپِرِين، چيتاريجِ چِتُ، تَہ دائِما دُورِبِيءَ ۾، پَسِين ولاتُنِ وِتُ، نِيَھُ نِکاري نِتُ، مَلاحَ گَڏِ مُعلِمَ سين.[ سُر سريراڳ - تياري ۽ ساٺ ]
• لَهِر لَڳيندَيِئِي نِتُ، وِيرِ چِيريِنِدَيِئِي مَڪُڙِي، جَنِ جيڏاھِين چِتُ، تَنِ تيڏاھيِن ڍُڪَنديُون.[ سُر سريراڳ - توڪل، جاڳ سجاڳ ]
• ھُنَ ڀَرِ سُيَمِ ھُوءِ، سُتي سَنڀارَنِ جي، چَڙَنِ چِتُ چورِئو، جُونڪُ ٿِئَڙُمِ جُوءِ، مَحَبتَ ۽ مَجازَ جي، باللہ پييَمِ بُوءِ،…[ سُر سھڻي - مينھون، چاھڪ، کرڪن ]
• ڇُلان مَنجِهمِ نَہ ڇاڪَ، پُران پُونِمِ پُرڪَڻا، مَڇُڻ ڪا مُنڌَ ڪَري، موٽَڻَ جِي مَذاقَ، چِتُ سَندو مُون چاڪَ، ھاڙِھي ھَڏِ…[ سُر آبڙي - سُک، ڏُک ۽ ارادا ]
• ڪوھُ ٿِيُون ڪوڙُ ڪَرِيو، ڪانَہ ھَلَندِي ڪيچَ ڏي، سَرَتِيُون ۽ ساھيڙِيُون، مُون سين ٻَہ ٽي پيرَ ڀَرِيو، جَنِي چِتُ چَرِيو،…[ سُر آبڙي - سُک، ڏُک ۽ ارادا ]
• ڪاڏي مُنھُن مَڪرانَ جو، ڪيڏانھَن ڪيچُ ٿِئو، ھِھَڙو ساٿُ ڀَنڀورَ تان، ڪَڏِھِين ڪونَہ پِئو، ڪوھِيارو ڪامَ ھَڻِي، چوري چِتُ وِئو،…[ سُر ديسي - اوٺي اُٻھرا ]
• مُنھِنجو چِتُ چَرِئو ڪِئو، وِڌائُون وَھلُورَ، سَرَتِيُون مُون کي سُورَ، ھِي ھُو ٿِئَڙا سامُھان.[ سُر ڪوھياري - پڇتاءَ ۽ انومان ]
• توڻي مُون نَہ سَنڀالَ، توءِ سارِيان تَنِ کي، ڪا جَا ڪِيائُون ڳالِهہ، جَنھِن مُنھِنجو چِتُ چَرِئو ڪِئو.[ سُر ڪوھياري - پڇتاءَ ۽ انومان ]
• ڀَلِي ڪِيَئِي ڀَلا پِرِين، ھِيئَن نَہ مُناسِبُ ھوءِ، لائي چِتُ چَرِئَو ڪَري، پاڻُ ڪَڍِي وِئين پوءِ، توڻي حُبَ نَہ ھوءِ،…[ سُر بروو سنڌي - صُورت فانِي ۽ مڙه مقام ]
• تَڪِيا پَسُون تَنِ جا، ھَلِي مَنجهان حالَ، ڪوڙيِين ڪَنَ وَٽِيَنِ جا، ڀينَرُ ڀانيان ڀالَ، سامِيَنِ جِيءَ سَنڀالَ، مُنھِنجو چِتُ چَڱو…[ سُر رامڪلي - ڪن ڪٽ ڪاپٽ ڪاپڙي ]
• جِياسُون جوڙَ ٿِي، نانگو ڏِٺو نِتُ، چُونچو ھُئَڙو چِتُ، کُلِي اَڄُ باغُ ٿِئو.[ سُر رامڪلي - اڄ نہ اوطاقن ۽ جياسُون ]
• جُوءِ جيڏاھِين جوڳِيين، نيڻَ تيڏاھِين نِتُ، آيَلِ آديسِيَنِ کي، ڏي چاڙِھيڪا چِتُ، سامِيَنِ جو سَنگَتُ، سارِئو ٿِي سُورَ چَران.[ سُر پورب - جوڳي ]
• مَڻِيي مَٿي جٖي ھُئا، تَنِ چِٽَنِ ڦيرِيُمِ چِتُ، ھارُ کَٽَندِيَسِ ھوڏَ ۾، نيبَھُ ٿِيندُمِ نِتُ، ڪَؤُنرؤ جو ڪِرِتُ، مُونھان مَٿاھُون…[ سُر ليلا - مڻيو چنيسر، ليلا سھاڳڻ ]
• کَڻِي ھارُ ھَڻِي، پَلَنگَ سِرِ پِٿون ڪَرِيان، وِينڊَڙِئارو وَلَهو، وِئو چِتُ کَڻِي، سو پِٿُون ٿِئي پَڻِي، مانَ سَرِچي مُون پِرِين.[ سُر ليلا - مڻيو چنيسر، ليلا سھاڳڻ ]
• جَو تو ڀانيو ھارُ، سو سُورَنِ سَندو سَنگهِرو، چَنيسَرُ چِتُ کَڻِي، ٿِئو پورِھِيَتِ جو پارُ، اَڻَ وَڻَتِ جو آچارُ، شَلَ…[ سُر ليلا - مڻيو چنيسر، ليلا سھاڳڻ ]
• مَڻِيي مَٿي موھِجِي، چَرِئو چِتُ ٿِئوءِ، ھارِي ڪِنِيءَ ھوڏَ کان، ڪَڄاڙو سَرِئوءِ، اَڳَهِين اَنگُ وِنگوءِ، تي آيُئِي ڏَنءُ ڏُھاڳَ جو.[ سُر ليلا - مڻيو چنيسر، ليلا سھاڳڻ ]
• ڀينَرُ ڀِنِيءَ راتِ، مُون چَنيسَرُ چِتُ ۾، سُتو لوڪُ نِنڊُون ڪَري، مُون پِريان جِي تاتِ، سَڄَڻُ سِينءَ پِرڀاتِ، مَنان مُورِ…[ سُر ليلا - ھاڻي ويٺي رو ]
• کَڙَھَ اَڳِئان کَپُ، ڏِھاڙِي ڏاتارَ جي، لاھِ مَ لَنگها لِکَ سِينءَ، مَٿان چانئُٺِ چِتُ، مَڱڻَھارَنِ مَپُ، ڪِيرَتِ ريءَ ڪو نَہ…[ سُر جاجڪاڻي - سٻڙ، سيڪڙو ۽ مڱڻھار ]
• چَتُرَ رَھي نَہ چِتُ، ويڻَنِ واڳِئو نَہ رَھي، رَئِيءَ لَٽِجي نِتُ، ھِنيُون واٽَ وِرگهُہ جِيئَن.[ سُر رِپ - گُوندر ۽ ڪڪر منجهہ ڪپار ]
• چوري چوري چِتُ، جان نَيَ وِھاڻِيءَ نِڪَران، نِينھُن ڪُرائي نِتُ، پِريان سَندي پيرَ ۾.[ سُر رِپ - گُوندر ۽ ڪڪر منجهہ ڪپار ]
• جَنھِن پاڻِيءَ ۾ پُونئَرا، چِلُڙَ چِڪَ گهَڻِي، وِئا چِتُ کَڻِي، تَنھِن سَرَ مَٿان ھَنجَڙا.[ سُر ڪارايل - اڇو آب ]