جبل ۾ رهندڙ ڊگهي ڳِچيءَ سان سهڻو پکي، ڪُنجِي، قازُ، ڪُلَنگ، راجُ هَنسُ، حوامَلُ قد ۾ ٽي، چار فوٽ، رنگ خاڪي، ٺھرايل موسم ۾ اصلوڪي وطن مان اُڏامي ٻي پاسي وڃن، سياري جي موسم ۾ وَلَرن جا وَلَر سنڌ ۾ اچن ۽ مارچ مهيني ۾ لاڏاڻو ڪن.

A bird named Common crane. Grus grus, Eurasian crane. A bird of the family Gruidae, the cranes.

• گهَڻو گهُرِجَنِ ماءِ، اَڄُ گهُرجَنِ ماءِ، سَڄَڻَ سانوَڻَ مِينھَن جِيئَن، اُوچِيءَ ماڙِيءَ ڏِيو ٻَري، ٻاھَرِ ڦُڙِيءَ ٺَڪاءُ، آئُون پَنھِنجي پِرِينءَ…[ سُر سارنگ - وايون ]
• رِڃُنِ ۾ رَڙِ ٿِي، ڪَرَ ڪَرَڪي ڪُونجَ، نَعرو مَنجِهہ نِڪُونجَ، اِيءَ تان آھَ عِشقَ جِي.[ سُر معذوري - نڱي بي بوجهہ ]
• روھِ راماڻا ڪَنِ، اَڄُ پُڻ ھَلَڻَ ھارِيُون، ڪَرَڳَلُ ڪُونجَڙِيُنِ، رائي ۾ راتِ ڪِئو.[ سُر ڏھر - وڳرين ڪُونجون ]
• وَڳَرَ وِئا وَھِي، ڪالَهہ تُنھِنجا ڪُونجَڙِي، ڪَندِينءَ ڪوھُ رَھِي، سَرَ ۾ سُپَيرِيَن ري.[ سُر ڏھر - وڳرين ڪُونجون ]
• وَڳَرَ ۾ وائِي، ڪالَهہ، تُنھِنجِي ڪُونجَڙيِ، سَرَ ۾ سارِينَئِي گهَڻو، ڀينَرُ ۽ ڀائِي، پَسين نَہ ڦاھِي، جا مارِيءَ سَندي مَنَ…[ سُر ڏھر - وڳرين ڪُونجون ]
• وَڳَرَ وِچائِين، بازَ جهوري ڪُونجَهڙِي، ٻَچَن اِيئَن ڀانئِين، تَہ آيَلِ اِيندِي واھِري.[ سُر ڏھر - وڳرين ڪُونجون ]
• چُڻي نَہ ٻِئَنِ گَڏُ، وَڏي وَڳَرَ ھيرُئِين، ڪُونجَ ڪَرِيندي سَڏُ، ويئِي وِھامِي راتِڙِي.[ سُر ڏھر - وڳرين ڪُونجون ]
• ڪُونجَڙِيءَ ڪالَهہ لَنئِي، سَڄَڻَ وِڌا چِتِ، آئُون ھيڪَلِي ھِتِ، گَهنگهَرِ گهارِيان ڏِينھَڙا.[ سُر ڏھر - وڳرين ڪُونجون ]
• اُتَرَ ڏُونھِن آلاپَ، ڪالُهون ڪَرَ ڪُونجَ ڪَري، پِرِين پَسي ۾ خُوابَ، وِھاڻِيءَ وايُون ڪَري.[ سُر ڏھر - وڳرين ڪُونجون ]
• ڪُونجَ نَہ پَسين ڪَکَ، ڍَٻُ جَنِي سين ڍَڪِئو، ماريءَ ماري لَکَ،وَڳَرَ سَڀَ ويڇُون ڪِئا.[ سُر ڏھر - وڳرين ڪُونجون ]
• ڪُونجَ نَہ لَکِيُئِي ٻاڻَ،جو مارِيءَ سَندي مَنَ ۾، اوچِتي پَرياڻَ، وَڳَرَ ھَڻِي ويڇُون ڪِئا.[ سُر ڏھر - وڳرين ڪُونجون ]
• روھَ نَہ ويئِيَنِ راتِ، ڪُونجَلَ ڪوھُ ڪُڻڪين، ٻَچا ٻاتاڙا ٿِئا، وائِي ڪَنِ نَہ واتِ، سَرَ ۾ سارِينَئِي گهَڻو، تو جَنِي…[ سُر ڏھر - وايون ]